Kemeraltı Çarşısı Hakkında Bazı Mülahazalar
SMYRNA’DAN İZMİR’E
Kahve kokulu Karşıyaka çarşıdan iskeleye doğru yürürken İş Bankası'nın altında sosisli alıp karşıya geçtim. İskelede biraz bekledikten sonra vapurun üst katına çıktım. Bana göre İzmir'in en güzel manzarası bu noktada çünkü Bayraklı gökdelenleri, İzmir limanı, Kordon, Pasaport ve Göztepeyle birlikte çok havalı bir şehir var - ki öyle. Vapur konak yakasına yaklaştıkça daha belirgin olan yapıları incelerken saat kulesi ve hükümet konağının görüntüsü 9 Eylül 1922 İzmir'in Kurtuluşu tablosunu canlı yaşatıyor bana. Konak'a ayak basar basmaz Karşıyaka'nın sosyete ve avrupai havasından otantik bir havaya geçiş yaptım. 1970'lerin modernist İzmir Belediye Binasının rengarenk sütunlarından 1880'lerin klasik üslubuyla yapılan İzmir Hükümet Konağı'nın iyonik sütunları beni hep cezbeder. Hükümet Konağı ve Ankara Palas arasından Kemeraltı Çarşısına girince artık İzmir'de değil Smyrna'da oluyorum. Tarihi rengarenk dükkanlar, camiler ve sinagogları ile burası modern İzmir değil, tarihi liman kenti Smyrna.
2020 yılında Kemeraltı Çarşısı “ Tarihi ve Liman Kenti: İzmir” adıyla UNESCO Geçici Dünya Mirası Listesine girdi. Bu yüzden Kemeraltı Çarşısının yenilenmesi için milyonlarca lira ödenek ayrıldı. Bu yüzden ilerleyen yıllarda daha bakımlı bir Kemeraltı Çarşısı göreceğiz.
Konak Meydanı İzmir’in en eski kamusal mekanlarından biri. Adını Hükümet Konağından alıyor. 1950’lere kadar Sarı Kışlanın da olduğu meydan bugün İzmirlilerin buluşma noktası. Meydanın kuzey yakasında ise 1980’de tamamlanan İzmir Belediye Sarayı bulunmakta. ABD’deki Boston Hükümet Binası örnek alınarak inşa edilmiştir. Modernist üslubuyla ülkemizdeki simgesel yapılardan biridir. 30 Ekim 2020 depreminden hasar aldığı için yıkılıp yerine klasik üslupla sembolik bir bina yapılacak.
Kemeraltı Çarşısına girerken karşımıza Ankara Palas çıkıyor. İlginç bir hikayesi var 1930’larda binanın yarısı yıkılarak bugünkü Ankara Palas inşa ediliyor. Diğer yarısı ise bugün hala ayakta. Sarı Kışla’nın yakınında olduğu için askerler tarafından sıklıkla tercih edilen bir mekanmış. Çarşıda ilerlerken Şükran Otelini görüyoruz. 1900’lerin başından beri otel olarak kullanılan bina halen otel olarak kullanılıyor. Öyleki 40 yıldır orada kesintisiz konaklayanlar var. Bir çok hikayeyi barındırıyor. Şükran Otelinin az ötesinde Şifa Han bulunmakta. Adından da anlaşılabileceği gibi yüzyıl öne şifa dağıtılmak için inşa edilmiş. Eczacıbaşıların mülkü.
Çarşının üçgen çatılı rengarenk dükkanları arasında sanki zaman 19. yy’ın son çeyreğinde durmuş gibi. Bugün çoğu yapı koca ve çirkin tabelalar, mankenler ve konfeksiyoncular arasında sıkışmış durumda. Bunlardan biri de Meserret Hanı. İzmir’in en önemli kültür varlıklarından olan Meserret Hanı ve oteli Şair Eşref başta olmak üzere İzmirli entelektüellerin takıldığı bir mekanmış. Bugün ise konfeksiyoncuların mankenleri ve askılıkları arasında sıkışıp ihtişamına gölge düşürmektedir.
Kemeraltı’nın diğer değerleri ise camileri ve sinagogları. Kemeraltı bölgesi’nin bir kısmı iç liman olduğu için yapılan tarihi camiler ise C şeklindeki bölgenin etrafını saracak şekilde inşa edilmişler. Bugün o camilerin en ihtişamlısı ise Kızlarağası Hanına komşu olan Kemeraltı Cami. Yaklaşık 200 yüz yıl öncesine kadar orası denize nazırken bugün 300m içeride kalmış. Sinagoglar ise 15. yy’da Endülüs'ten getirilen Yahudiler tarafından inşa edilmişler. Bugün İzmir’de bulunan Yahudi topluluğunun sayısı çok azaldığı için bu sinagoglar sembolik olarak açık tutuluyor.
Kemeraltında dolaşırken ara sokaklara girerseniz hepsi birbirinden güzel cumbalı ve 2 katlı şirin yapılar göreceksiniz. İzmir’in diğer semtlerinden nazaran daha az değişen Kemeraltı, 2 bin yıl önce de ticaret merkeziydi, bugün de öyle. Kemeraltını yalnız, açık ve kocaman bir alışveriş merkezi olarak değil, bir kültür merkezi olarak görülmelidir.
İsmail MERT
1 Nisan 2021
Yorumlar
Yorum Gönder